Jak asertywnie reagować na różne rodzaje krytyki?​

Krytyka spotyka każdego z nas. Żeby na nią właściwie zareagować warto rozróżnić jaki to rodzaj krytyki i w zależności od tego podjąć adekwatne działania.

KRYTYKA UKRYTA

Jeśli nasz rozmówca otwarcie skieruje wobec nas krytykę, sytuacja jest dla nas jasna, przez co łatwiej jest odpowiedzieć na takie zachowanie. Sprawa jest trudniejsza, gdy intencje drugiej strony nie są dla nas przejrzyste. Czasem widzimy, że coś jest nie tak, źle się czujemy pod wpływem zachowania drugiej osoby, ale trudno nam stwierdzić, jakie są jej intencje.

Nie dość, że odpowiadanie na krytykę drugiej osoby nie jest łatwym zadaniem, to jeśli jest ona wyrażona w formie aluzji – asertywna reakcja staje się jeszcze trudniejsza. Bywają takie sytuacje, gdy myślimy, że niby nic się nie stało, nikt przecież nie powiedział nic złego, a jednak czujemy emocjonalne poruszenie, zaczynamy się zastanawiać, jak stosownie zareagować w tej sytuacji? Czy dopytywać o znaczenie i intencje komunikatu naszego rozmówcy? Często pod wpływem trudności w decyzji, postanawiamy zaniechać jakiejkolwiek reakcji m.in. z obawy, że ludzie „odbiorą mnie jako przewrażliwionego, czepialskiego”.  Jednak gdy sytuacja nie zostaje rozwiązana – w głowie pojawiają się myśli o braku zadbania o siebie, żal i niepokój.

Jak możemy zachować się w obliczu zakamuflowanej krytyki? Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na to, iż nasz rozmówca zakamuflował krytykę. Prawdopodobnie oznacza to, że bał się wyrazić swoje zdanie otwarcie – może wiązać się to z jego obawami i niepewnością.

Jak reagować? Zaufaj swojej intuicji i podejmij próbę ujawnienia treści aluzji. Można zapytać wprost – co rozmówca konkretnie miał na myśli – użyć techniki „karty na stół”. Można także samemu „rozszyfrować” te słowa i ujawnić swoje uczucia/opinie na ich temat.

Np.:

– „No nie mów, że ty to czytasz? Przecież to są kompletne brednie!” (sugerowanie, że mamy zły gust, że nie jesteśmy wymagającymi odbiorcami).

– „Lubię czytać tę książkę. Moim zdaniem jest interesującą i czytanie jej mnie odpręża”.

KRYTYKA CZĘŚCIOWO SŁUSZNA

Zazwyczaj wyrażona słowami, z którymi zgadzamy się częściowo, krytyka taka kierowana jest do nas w formie tzw. kwantyfikatorów ogólnych: „Ty zawsze…” lub „Ty nigdy…”.

W tym przypadku należy:

• Zweryfikować fakty.
• Ustalić z czym się zgadzamy, a z czym nie.
• Odnieść się do tego w swojej wypowiedzi.

Np.: 

– „Ja zawsze robię zakupy. Ty nigdy nie pomyślisz, żeby je zrobić”.

– „Nie zgadzam się z Twoją opinią na mój temat. Dziś rzeczywiście zapomniałem, ale w tamtym tygodniu to ja je robiłem”.

KRYTYKA UOGÓLNIONA

Niektórzy ludzie mają skłonność, aby przedkładać pojedyncze fakty na cały sposób funkcjonowania danej osoby. Przyczynia się to do generalizacji i wyciągania zbyt pochopnych wniosków.

W tym przypadku należy:

• Oddzielić opinię od faktów i zweryfikować z czym się zgadzamy, a z czym nie.
• Otwarcie wyrazić swoją opinię.

Np.:

-„Znów coś po mnie poprawiasz. Nigdy nie smakuje Ci jak coś ugotuję”.

-„Ależ skąd, wcale tak nie uważam. Akurat rosół lubię bardziej przyprawiony, ale za to krem z dyni wychodzi Ci wyśmienicie”.

KRYTYKA OCENIAJĄCA OSOBĘ, A NIE DZIAŁANIE

Taka forma krytyki ma miejsce wtedy, gdy ktoś na podstawie jednego faktu dokonuje uogólnionej oceny naszej osoby. Jest to ocena daleka od sprawiedliwości, dlatego powinniśmy na nią zareagować.

W tym przypadku należy:

• Oddzielić treści dotyczące faktu, a dotyczące całej naszej osoby.
• Sprawdzić, jakie zachowanie podlega krytyce oraz zgodzić się na nią lub nie.
• Stanowczo przeciwstawić się uogólnionej krytyce naszej osoby.

Np.:

– „Jesteś strasznie niepunktualną osobą”

– „Przepraszam za to spóźnienie, jednak zazwyczaj stawiam się na czas, więc nie zgadzam się ze stwierdzeniem, że jestem niepunktualny”

KRYTYKA AGRESYWNA

Jest to krytyka wyrażona w agresywny i raniący sposób. Narusza ona godność osobistą i przekracza granice. Gdy ktoś zachowuje się w ten sposób, warto przerwać taką rozmowę. Człowiek ma prawo czuć się bezpiecznie i komfortowo, gdy wyraża swoje opinie.

W tym przypadku należy:

• Oddzielić treść krytyki od formy, w jakiej została przedstawiona.
• Zdecydowanie przeciwstawić się z niedopuszczalnej formie zachowania.
• Możesz dać przestrzeń drugiej osobie na uspokojenie się, uwolnienie emocji, zaznaczając, że nie może to odbywać się Twoim kosztem.

KRYTYKA ZASKAKUJĄCA

Czasem słowa drugiej osoby mogą wprowadzić nas w zakłopotanie. Czujemy się zaskoczeni i nie wiemy jak zareagować. Nasze myśli jednak podpowiadają nam, że powinniśmy jak najprędzej się obronić, tymczasem trudno działać pod presją czasu. Warto przypomnieć sobie o swoim prawach. Nie mamy obowiązku odpowiadać na wszystkie pytania i zarzuty, robić to od razu, czy wypowiadać się na tematy, na które nie mamy ochoty.

W tym przypadku należy:

• Zastosować odroczenie- nie odpowiadać na krytykę od razu, jeśli jesteśmy zaskoczeni i nie wiemy co powiedzieć, to także element asertywności.
• Można ujawnić swoje uczucia – wtedy nie będą tak intensywne.
• Można powiedzieć rozmówcy, że czujemy się zaskoczeni i potrzebujemy czasu do przemyślenia, bądź powiedzieć, że później odpowiemy na dane pytanie.

KRYTYKA W FORMIE ŻARTU

Ludzie czasami przekazują trudne treści w formie żartów. Pod pozorem przekomarzania się, ktoś może nas krytykować, czy wręcz atakować. Może to nas dotknąć, możemy poczuć się źle, ale nie reagować z lęku, że posądzeni zostaniemy o brak dystansu do siebie, o nieznanie się na żartach itp.

W tym przypadku warto pamiętać, że mamy prawo:

• Dopytać o znaczenie żartu.
• Ujawnić ukrytą w formie żartu krytykę.
• Wyrazić swoje uczucia w związku z sytuacją.
• Rozwiązaniem może być również zaśmianie się z siebie.

KRYTYKA W FORMIE NIEWERBALNEJ

Krytykować można także bez pomocy słów np.: uśmiechanie się pod nosem, dziwne spojrzenia, przewracanie oczami. Odbiorca takich zachowań czuje się zagubiony i upokorzony. Nie wiadomo, co partner rozmowy miał na myśli, co chciał przekazać, ale po swoich uczuciach człowiek orientuje się, że „coś jest nie tak”.

W tym przypadku warto:

• Opisać zachowanie drugiej osoby i uświadomienie jej, że jest to dla nas niejasne.
• Dopytać o motywy takiego zachowania.
• Ujawnić swoje uczucia w tej sytuacji.
• Ustosunkować się do odpowiedzi partnera.

Np.: „Widzę, że się uśmiechasz, czy to znaczy, że uważasz to, co powiedziałam za śmieszne?”

„Źle się czuję gdy widzę jak śmiejesz się z moich opinii. Proszę, abyś przestał to robić”.